Z dziejów szkoły …
Historia Szkoły Podstawowej w Komarówce Podlaskiej
Przed 1973 r.
Ze względu na brak materiałów źródłowych nie są nam znane dokładnie początki szkolnictwa w okolicach Komarówki. Pierwszą sieć szkół powszechnych zorganizowano w Królestwie Polskim w 1862 r. (reformy Aleksandra Wielopolskiego). Wydaje się jednak, że pierwsze stałe placówki oświatowe w tej części Podlasia ustanowiły dopiero władze carskie po powstaniu styczniowym, jako narzędzie mające służyć rusyfikacji miejscowej ludności. Ponieważ nie było obowiązku szkolnego oraz ze względu na antypolski charakter tego szkolnictwa, tylko nieliczni rodzice decydowali się posyłać do rosyjskich szkół swoje dzieci. Analfabetyzm wśród mieszkańców wsi przekraczał wówczas znacznie 50%. Równolegle do szkolnictwa państwowego (szkoła rosyjska) zaczęły jeszcze w XIX wieku powstawać placówki tajnego nauczania (tak zwane polskie szkoły). W obydwu przypadkach kadra nauczycielska rekrutowała się z miejscowej, wykształconej ludności. Sytuacja uległa nieco poprawie po rewolucji 1905 roku, gdy po fali strajków szkolnych, które objęły ziemie Królestwa Polskiego, car Mikołaj II wyraził zgodę na otwarcie prywatnych szkół polskojęzycznych. Zaczęła działać Polska Macierz Szkolna – organizator placówek oświatowych i punktów bibliotecznych na wsi. Ażeby zapewnić narodowej oświacie warunki lepszego rozwoju ksiądz Jan Rudnicki – proboszcz parafii komarowskiej – wraz z innymi księżmi okolicznych parafii, zorganizował w 1914 r. kursy nauczycielskie, a w roku 1915 powołał do życia Szkołę Rolniczą w Komarówce (w latach 1922 – 1939 była oficjalnie uznana i subsydiowana przez Ministerstwo Rolnictwa). Wybuch I wojny światowej znacząco zmienił sytuację oświaty polskiej. Obietnica odbudowy państwa polskiego, jaką złożyli 5 listopada 1916 r. cesarze Niemiec i Austro – Węgier, otwierała drogę do nieskrępowanego tworzenia zrębów nowego polskiego systemu szkolnego. Początki były bardzo trudne ze względu na toczące się działania wojenne i oczywisty w tych warunkach brak funduszy. Jednak już na przełomie 1916/17 r. (nauczano sezonowo – od początków jesieni do wczesnej wiosny) we wszystkich większych wsiach naszej okolicy powstały polskie szkoły. Kadrę nauczycielską stanowili najczęściej absolwenci kursów organizowanych przez ks. Rudnickiego. Odrodzone państwo polskie przejęło oficjalnie szkolnictwo powszechne (w tym także placówkę w Komarówce) od września 1919r. W roku szkolnym 1920/21 naukę w szkole komarowskiej pobierało 107 uczniów. Mieściła się ona w budynkach prywatnych oraz budynku starego kościoła stojącego na miejscu dzisiejszego pomnika Św. Wawrzyńca. Do szkoły uczęszczały dzieci polskie i żydowskie z Komarówki, a w starszych klasach również dzieci z okolicznych wiosek. W czasie drugiej wojny światowej hitlerowcy zlikwidowali polskie szkoły średnie i wyższe, zabronili nauczania w szkołach podstawowych polskiej literatury, historii i geografii. Dokonywali również aresztowań wśród kadry nauczycielskiej podejrzewanej o działalność konspiracyjną. Istotnie, wielu pedagogów podjęło się wówczas tajnego nauczania zakazanych przez okupanta przedmiotów (ich bohaterską postawę upamiętnia stojący przed szkołą pomnik). Jedną z bohaterek tajnego nauczania jest emerytowana nauczycielka naszej placówki pani Anna Stasiak (z d. Parać). Ostatnią inicjatywą oświatową ks. Rudnickiego było powołanie w 1944 roku Spółdzielni Oświatowej w Komarówce Podlaskiej, będącej organem prowadzącym tworzonego wówczas Prywatnego Gimnazjum – poprzednika dzisiejszego Liceum Ogólnokształcącego (które już we wrześniu 1944 roku rozpoczęło swoją działalność). Powojenna rzeczywistość pierwszego dziesięciolecia PRL nie przyniosła komarowskiej podstawówce zbyt wielu zmian (nie licząc zmiany programów wynikającej ze zmiany ustrojowej). Dzieci nadal uczyły się w bardzo trudnych warunkach lokalowych. Wobec faktu, iż szkoły komarowskie miały najtrudniejszą sytuację lokalową w całym powiecie radzyńskim, Eugeniusz Korolczuk – ówczesny kierownik Szkoły Podstawowej wystąpił z inicjatywą budowy nowego lokum. W latach 1958 – 1961 wybudowano okazały gmach szkolny przy ulicy W. Batki, lecz korzystało z niego głównie Liceum Ogólnokształcące (po reformie z 1962r. zastąpiono szkoły siedmioklasowe ośmioklasowymi i rozpoczęto, na wzór Związku Radzieckiego, tworzenie zespołów 12 – klasowych). Zachęcone tym sukcesem inwestycyjnym społeczeństwo Komarówki powołało do życia nowy Komitet Budowy Szkoły. Inicjatywa cieszyła się poparciem Gromadzkiej Rady Narodowej, naczelnika Gminy, władz powiatowych (Eugeniusz Korolczuk pełnił w latach 1964 – 1969 funkcję powiatowego inspektora szkolnego, w latach 1966 – 1973 Przewodniczącego Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w Radzyniu Podlaskim, w latach 1975 – 1981 był kuratorem oświaty w Lublinie) oraz kadry oficerskiej pobliskiej Jednostki Wojskowej z Bezwoli (dzieci żołnierzy uczęszczały bowiem do szkoły komarowskiej). Dzięki staraniom mundurowych członków Komitetu (płk Henryk Rechnio, ppłk Stanisław Szczepańczyk) Dowództwo Wojsk Lotniczych przekazało na rzecz budowy szkoły pokaźną kwotę pieniędzy. Prace budowlane trwały od 1969 roku do 1972. Uroczyste otwarcie dwupiętrowego budynku posiadającego 15 sal lekcyjnych, salę gimnastyczną oraz świetlicę z zapleczem kuchennym nastąpiło 28 sierpnia 1972 roku. W roku szkolnym 1972/73 odnowiona placówka otrzymała imię „Bohaterów Lotnictwa Polskiego” i sztandar ufundowany przez żołnierzy. Przed frontem budynku ustawiono też wyjątkowy symbol – unikalny egzemplarz samolotu wojskowego TS – 8 Bies. 27 maja 1973 r. zorganizowano uroczystość przekazania szkole sztandaru, na którą zaproszono: Dowódcę Wojsk Lotniczych, przedstawiciela Sztabu Generalnego LWP, Kuratora Oświaty, sekretarza propagandy KW PZPR, przedstawicieli prasy, radia i telewizji oraz dyrektorów, nauczycieli, rodziców i uczniów okolicznych szkół.
Szkoła w latach 1973 – 2013
Dyrektor Zdzisław Bożym, który po Eugeniuszu Korolczuku objął stanowisko dyrektora SP (używano też nazwy „kierownik”) pełnił swoją funkcję do 1973 r. Funkcję Gminnego Dyrektora Szkół, którego siedzibą był budynek SP w Komarówce Podl. pełnili kolejno: Jerzy Stefaniuk (1972-73), Piotr Przerwa (1973-78), Stanisław Żelazowski (1978-85). Po likwidacji zbiorczych szkół gminnych (1985r.) dyrektor Żelazowski kierował nadal placówką – do 2000 r. Kolejni dyrektorzy to: Andrzej Nazarko (2000 – 2006), Anna Nuckowska (2006 – 2007), Magdalena Chrzanowska (2007 – 2012), Urszula Wołodko (od 2012 r.). W tym czasie dokonywały się ważne zmiany organizacyjne. W latach 1973 -1985 szkoła funkcjonowała jako Gminna Szkoła Zbiorcza (podlegały jej wówczas w mniejszym lub większym stopniu placówki oświatowe takie jak: SP Brzozowy Kąt, SP Derewiczna, SP Przegaliny Duże, SP Walinna, SP Żelizna – nazywane szkołami filialnymi). W 1996 r. samorządy gminne stały się organami prowadzącymi dla wszystkich publicznych szkół podstawowych w Polsce. W roku 1999 zlikwidowano ośmioklasowe podstawówki, zastępując je sześcioklasowymi, utworzono wówczas w budynku SP drugą szkołę – Gimnazjum, które od 2008 r. nosi imię Jana Pawła II. W latach 2003 – 06 zlikwidowano czteroklasowe punkty filialne w Derewicznej, Przegalinach, Walinnie i Żeliźnie (na ich miejsce utworzono tzw. małe szkoły – prowadzone przez stowarzyszenia lub osoby fizyczne). W roku 2006 powołano do życia Zespół Szkół Samorządowych w Komarówce Podlaskiej (którego częścią składową pozostaje Szkoła Podstawowa), zlikwidowano oświatowe placówki samorządowe w Brzozowym Kącie i Kolembrodach (zastąpiły je sześcioklasowe „małe szkoły”). Rozszerzono jednocześnie obwód ZSS SP w Komarówce Podl. na całą gminę. W okresie wyżu demograficznego lat osiemdziesiątych XX w. do szkoły uczęszczało ponad 600 uczniów (to więcej niż liczy sobie dziś cały Zespół Szkół). Niewątpliwym powodem do dumy w tamtych latach było utworzenie bogato wyposażonej w eksponaty Izby Pamięci Narodowej. Pierwsze prace nad gromadzeniem pamiątek rozpoczęła pani Marta Sowik, kontynuatorkami dzieła były Janina Choreń i Teresa Eljaszuk. W 1982 r. zapadła decyzja o budowie oddzielnego pomieszczenia dla Izby na pierwszym piętrze budynku. Otwarcie nastąpiło na czterdziestolecie Ludowego Wojska Polskiego – 12.10.1983 r. Dyrektor Stanisław Żelazowski zgłosił obiekt do ogólnopolskiego konkursu organizowanego przez Muzeum Wojska Polskiego oraz władze oświatowe i wojskowe. W roku 1989 Izba została uznana za najlepszą w województwie, zajęła też III miejsce w kraju. Zbiorami opiekowało się koło historyczne kierowane przez panią Teresę Eljaszuk. Innym ciekawym przykładem działalności opiekuńczo – wychowawczej w tym czasie było prowadzenie drużyn harcerskich i zuchowych. Komenda Hufca organizowała dzieciom i młodzieży letnie wyjazdy na obozy harcerskie: wędrowne, stacjonarne krajowe (Białka) i zagraniczne (do NRD). Organizowano też harcerskie festiwale piosenki. Oprócz harcerstwa w szkole działały: kluby sportowe „Jutrzenka” i „Olimpia”, chór, zespół taneczny, Liga Ochrony Przyrody, Liga Ochrony Kraju, Szkolne Koło Krajoznawczo – Turystyczne, Towarzystwo Przyjaciół Dzieci, Towarzystwo Przyjaźni Polsko – Radzieckiej, koła zainteresowań i kółka przedmiotowe. Dzieci gromadziły swoje oszczędności w SKO. Do tradycji należało organizowanie w budynku szkolnym „Zimowiska” w czasie ferii. Organizowano i włączano się w organizacje akcji takich jak „Pomóż dzieciom przetrwać zimę”, „Góra grosza”, fundusze na cele charytatywne pozyskiwano też ze sprzedaży stroików świątecznych. Systematycznie obchodzono takie rocznice /święta/ jak: utworzenia LWP (12-13X), Dnia Edukacji Narodowej (14X), wybuchu Rewolucji Październikowej (7XI) (do 1988r.), odzyskania przez Polskę niepodległości (11XI) (od 1983 r.), Dnia Kobiet (8III), Miesiąca Pamięci Narodowej (kwiecień), Święta Pracy (1V), Święta Konstytucji 3 maja (od 1991r.), Dnia Zwycięstwa (9V), Dnia Ucznia (marzec-kwiecień), Dnia Matki (26V), Dnia Dziecka (1VI) oraz Święto Patrona Szkoły (ruchome). Spośród wybitnych postaci odwiedzających w przeszłości naszą placówkę wymienić można: pochodzącego z Komarówki konstruktora najwspanialszych polskich żaglowców – inż. Zygmunta Chorenia, literatów: Wojciecha Żukrowskiego, Ernesta Brylla. W 2008 r. gościł z wizytą ks. biskup Henryk Tomasik. Częstym gościem bywał obecny wiceminister Edukacji Narodowej, wieloletni poseł na Sejm RP – pan Tadeusz Sławecki. Często odwiedzali szkołę żołnierze, a zwłaszcza lotnicy, my też bywaliśmy z wizytami w Jednostce Wojskowej w Bezwoli oraz „Szkole Orląt” w Dęblinie. 30.11.2011r. delegacja szkoły (z pocztem sztandarowym) na cmentarzu powązkowskim w Warszawie pożegnała ostatniego z bohaterskich lotników polskich – obrońcę ojczyzny z 1939 r., walczącego w 1940 r. w bitwie o Anglię i na wielu innych frontach II wojny światowej – gen. Tadeusza Sawicza. W maju 1994 r. ukazał się pierwszy numer uczniowskiej gazetki „Szkolny Keks”. Inne tytuły wydawanych przez uczniów i nauczycieli periodyków to: „Pauza”, „Szkolne Echo”, „Bzik”. W 1999 r. dzięki realizacji programu rządowego „Internet w każdej gminie” szkoła otrzymała pierwszą pracownię komputerową z dostępem do Internetu. W latach 90-tych XX w. i pierwszym dziesięcioleciu wieku XXI organ prowadzący sfinansował szereg remontów oraz prac budowlanych: remonty kotłowni i kuchni szkolnej, ocieplenie budynku, wymiana stolarki okiennej i drzwiowej, budowa zajezdni dla autobusów, budowa nowoczesnej hali sportowej z zapleczem, ułożenie na placach kostki brukowej, budowa nowoczesnych boisk (Orlik). Dzięki funduszom z Programu Aktywizacji Obszarów Wiejskich oraz udziałowi w innych programach rządowych otwarto nowe pracownie komputerowe i Multimedialne Centrum w bibliotece szkolnej. W 2004 r. Szkoła Filialna w Derewicznie znalazła nowe lokum w budynku odremontowanego Domu Kultury. Z funduszy europejskich sfinansowano projekty edukacyjne: „Aby język giętki powiedział wszystko, co pomyśli głowa”, „Pierwsze uczniowskie doświadczenia drogą do wiedzy”, „Indywidualizacja procesu nauczania i wychowania w klasach I-III”. 13 maja 2003 r. – odbył się pierwszy przegląd zespołów tanecznych „Baw się tańcząc”. Była to największa, obok turniejów sportowych, cykliczna impreza międzyszkolna organizowana przez SP w Komarówce Podl., która odbywała się regularnie przez kilka kolejnych lat szkolnych (opiekunki: p. Jolanta Mazur Mickiewicz, p. Agnieszka Hermaniuk). W roku szkolnym 2002/2003 dzięki realizacji projektu podnoszącego jakość świadczonych usług edukacyjnych szkoła otrzymała prestiżowy tytuł „Szkoły z klasą”, zaś w roku szkolnym 2009/10 certyfikat „Szkoły bez przemocy”. Ostatnia dekada XX w. oraz pierwsza XXI w. to również czas największych sukcesów naszych uczniów w dydaktyce i sporcie. W latach 1993 – 1999 pod względem liczby laureatów konkursów przedmiotowych szkoła zajmowała regularnie pierwsze miejsce wśród szkół wiejskich województwa bialskopodlaskiego. Oprócz licznych sukcesów w konkursach przedmiotowych i zawodach sportowych organizowanych na szczeblu województwa, były też sukcesy odnoszone na szczeblu centralnym. W roku 1998 uczeń klasy VIII – Tomasz Demianiuk, a 2010 r. uczeń klasy VI – Mateusz Burczaniuk zajęli odpowiednio: pierwsze i drugie miejsce w Polsce w konkursie historycznym „Losy żołnierza i dzieje oręża polskiego” (opiekunowie: Teresa Eljaszuk, Andrzej Nazarko). Małgosia Demianiuk – uczennica kl. II, w roku szkolnym 2003/04 za zajęcie II miejsca w konkursie plastycznym „Strażak – ratownik w akcji” (opiekun: p. Teresa Rudnicka) otrzymała od przedstawicieli wojewódzkiej i powiatowej Komendy Państwowej Straży Pożarnej oraz Zarządu Wojewódzkiego OSP liczne podziękowania i nagrody. W 2005 r. ucz. kl. IV Bartek Ilczuk zajął II miejsce w finale wojewódzkim Ogólnopolskiego Turnieju Wiedzy Pożarniczej (opiekun p. Urszula Wołodko) i reprezentował województwo lubelskie w konkursie szczebla centralnego. Drużyna dziewcząt reprezentująca szkołę (i województwo) zajęła I miejsce w sztafecie szwedzkiej na centralnych zawodach rozgrywanych w Łodzi w 2010 r. (opiekun: p. Iwona Frankowska). Po raz pierwszy uroczyste obchody rocznicy nadania Szkole jej imienia (z okazji 30-lecia) zorganizowane zostały 3 maja 2003 r. Rozpoczęła je msza św., na której poświęcono odnowiony sztandar, były wystąpienia dostojnych gości, występy uczniów oraz spotkanie aktualnych i byłych pracowników szkoły. Kolejna, czterdziesta rocznica, przypada w bieżącym roku szkolnym.
Komarówka Podlaska, 2 marca 2013 r.
Andrzej Nazarko